Zihinsel Filtreleme
- Yıldırım Abdullah Dönmez
- 18 Kas
- 3 dakikada okunur
🧠 Zihinsel Filtreleme: Bilgi Yükünü Azaltarak Kalıcı Öğrenmeyi Sağlama Yolları
Günümüz dünyasında bilgi bir nehir gibi değil, bir tsunami gibi akıyor. Ders çalışırken, makale okurken veya sadece internette gezinirken bile beynimiz sürekli olarak yeni verilerle bombardıman ediliyor. Ancak okuduğunu anlama sadece bilgiyi almak değil, neyin önemli olduğunu bilerek gereksiz olanı elemektir.
Beyin, bilgiyi kısa süreli tutan bir alana sahiptir: Çalışma Belleği (Working Memory). Bu alanın kapasitesi sınırlıdır. Alakasız veya aşırı detaylı bilgi (Bilişsel Yük) bu alanı doldurduğunda asıl öğrenme ve anlam çıkarma süreci (Kalıcı Belleğe aktarım) engellenir. Bu durum, okuma sırasında yorgunluğa ve yüzeyde kalmaya yol açar.
Bu yazıda zihninizi disipline ederek gereksiz gürültüyü nasıl filtreleyeceğinizi ve sadece kritik bilgiyi kalıcı belleğe aktaracak aktif filtreleme tekniklerini öğreneceksiniz.
1. Bilişsel Yük Teorisi ve Okuma
Öğrenme psikolojisinin temel ilkelerinden biri olan Bilişsel Yük Teorisi'ne göre beynin öğrenme kapasitesi üç tür yükün yönetilmesiyle ilgilidir:
Esas Yük: Öğrenilmesi gereken asıl, kritik bilgi. (Örn: Paragrafın ana fikri.)
Yabancı Yük: Dikkati dağıtan, alakasız ve gereksiz detaylar. (Örn: Karmaşık grafikler, süslü kelimeler, gereksiz örnekler.)
İç Yük: Bilgiyi mevcut bilginizle ilişkilendirme çabası.
Başarılı zihinsel filtreleme, Yabancı Yükü sıfırlayarak çalışma belleğindeki tüm alanı Esas Yüke ayırmaktır.
2. Zihinsel Filtrenin İki Aşaması: Ön Hazırlık ve Aktif Eleme
Zihinsel filtreleme süreci okumadan önce başlar ve okuma sırasında devam eder:
a. Ön Filtreleme (Amaç Odaklılık)
Okumaya başlamadan önce beyninizi ne arayacağınıza dair programlayın. Bu, Parkinson Yasası'nın (Seri 2, Yazı 1) bir uzantısıdır.
Soruya Bakın, Metne Başlayın: Bir test sorusu çözüyorsanız önce soru kökünü okuyun. Metni okurken aradığınız bilgi (detay, tarih, neden) netleştiği için beyniniz otomatik olarak sadece o bilgiye odaklanır.
"2 Cümle Kuralı": Bir makaleye başlamadan önce kendinize "Bu metinle ilgili bilmem gereken en önemli 2 şey ne olabilir?" diye sorun. Bu, okuma amacınızı kristalleştirir.
b. Aktif Filtreleme (Eleme Yoluyla Okuma)
Bu aşama, okuma sırasında metinle mücadele etmeyi gerektirir.
Tekrar Edeni Ele: Aynı fikri farklı kelimelerle (eşanlamlılık, Seri 1, Yazı 19) ifade eden cümleleri hızla tarayın. İlkinde anlamı çıkardığınız an, diğer tekrarları atlayın.
Örneklere Dikkat: "Örneğin," "gibi," "yani" gibi ifadelerle başlayan kısımların sadece ana fikri desteklediğini unutmayın. Ana fikri anladıysanız örneğin kendisi artık Yabancı Yüktür ve hızlıca taranabilir.
Vurgulama Sınırı: Bir paragrafta en fazla 1-2 kritik cümleyi vurgulayın. Aşırı vurgulama yapmak aslında hiçbir şeyi vurgulamamak demektir.
3. Uygulama: "Geri Sayım Özeti" Tekniği
Okuma sonrası filtrelemeyi kalıcı hale getirmek için bu tekniği kullanın:
Tek Cümlede Özet: Her paragrafı bitirdiğinizde zihninizde veya bir not defterine o paragrafın tüm içeriğini özetleyen tek bir cümle yazmaya çalışın.
Zorlama: Bu, beyninizi Esas Yükü bulmaya ve tüm Yabancı Yükü (detaylar, açıklamalar) dışarıda bırakmaya zorlar.
Ana Fikir Kontrolü: Bu özet cümleler dizisi, metnin tamamının mantıksal ilerleyişini (Seri 1, Yazı 14) ve ana fikrini oluşturmalıdır. Bu sayede hem anladığınızı kontrol eder hem de kalıcı belleğe aktarımı sağlarsınız.
Sonuç: Daha Az Bilgi, Daha Kalıcı Öğrenme
Zihinsel filtreleme, pasif bir okuma eylemini, aktif ve sonuç odaklı bir bilgi avına dönüştürür. Unutmayın, ne kadar az ve hedefe yönelik bilgiyle çalışırsanız o bilgiyi kalıcı belleğe aktarma ve okuduğunuzu anlama şansınız o kadar artar. Beyninizi bir sünger gibi her şeyi emmeye zorlamayın; bir süzgeç gibi sadece en değerlileri içeri alın.
Harekete Geçin: Bugün okuyacağınız bir makalede, "Örnek" veya "Yani" kelimelerinden sonraki bölümleri hızla tarama pratiği yapın ve yabancı yükünüzü azaltın.
Eğitim Bağlantısı: Bilişsel yükü yönetme, odaklanma teknikleri ve zihinsel dayanıklılığı güçlendirme gibi zihinsel altyapı stratejilerine ek olarak tüm stratejik okuma ve mantık hataları konuları için Anlamın Mimarisi: Paragraf ve Okuduğunu Anlama eğitimimize hemen kaydolun!
Yorumlar