Kesin Yargı Sorununa Son
- Yıldırım Abdullah Dönmez
- 2 gün önce
- 2 dakikada okunur
🎯 Kesin Yargı Sorununa Son: Paragraftan Çıkarım Yapma Teknikleri
Okuduğunu anlama sorularında adayların en çok zorlandığı soru tiplerinden biri çıkarım (kesin yargı) sorularıdır. Bu tür sorularda doğru cevap metinde açıkça söylenmeyen ancak metindeki bilgilere dayanarak tartışmasız bir şekilde varılması gereken sonuçtur. Zorluk, okuyucunun kendi bilgisi ve yorumu ile metinde verileni karıştırmasından kaynaklanır.
Başarılı bir çıkarım, bir dedektifin ipuçlarını birleştirerek vardığı sonuca benzer: Yalnızca mevcut kanıtları kullanır ve dışarıdan spekülasyon eklemez. Çıkarım yeteneği, eleştirel düşünmenin (6. ve 7. yazılarımızın konusu) en önemli uygulamasıdır.
Bu yazıda paragraftan kesin yargılara ulaşırken sizi yanlış yola saptıran tuzaklardan kaçınmanızı sağlayacak üç net kuralı öğreneceksiniz.
1. "Metin Dışına Çıkma" Yasağı
Çıkarım sorularının ilk ve en katı kuralı bilgiyi metinle sınırlamaktır.
Kendi Bilginizi Kapatın: Cevabın doğru olması için metinde açıkça belirtilmese bile sadece metnin sunduğu öncüllere dayanması gerekir. Şıklar arasında gerçek hayatta doğru olduğunu bildiğiniz ancak metinde bahsedilmeyen bilgiler varsa bu şıkları hemen eleyin. Metnin dünyası o an için sizin tek gerçekliğinizdir.
Mutlak İfadelerden Kaçınma: Paragraf sorularında yer alan "her zaman," "tümü," "yalnızca" gibi mutlak ifadeler içeren şıklar genellikle yanlıştır. Metin, genellikle bu kadar kesin ve kapsayıcı yargılara varmaktan kaçınır. (Aceleci Genelleme tuzağı, 10. yazımızda bahsettiğimiz gibi, burada da devrededir.)
2. İki Tür Çıkarım: Mantıksal ve İlişkisel
Çıkarım yaparken iki temel mekanizmayı kullanırsınız:
Mantıksal Çıkarım (Doğrudan Sonuç): Bu, metnin iki ayrı bilgisinin birleştirilmesiyle veya bir cümlenin farklı bir biçimde ifade edilmesiyle elde edilen, neredeyse garanti bir sonuçtur.
Örnek: Metin der ki: "A şirketi, 2023 yılında karını bir önceki yıla göre %15 artırdı." Çıkarım: "A şirketinin 2022 yılındaki karı, 2023 yılındaki kardan daha azdır."
İlişkisel Çıkarım (Amaç/Niyet): Yazarın bir detayı vermesinin amacını veya iki olay arasındaki net ilişkiyi bulmadır.
Örnek: Yazar, bir konuyu desteklemek için bir uzman görüşü veriyorsa, çıkarım, yazarın bu uzman görüşünü iddiasını güçlendirmek amacıyla kullandığıdır.
3. Ana Fikir ve Çıkarımı Ayırma
Ana fikir (11. yazımızın konusu) ile çıkarım arasındaki farkı anlamak, doğru şıkkı bulmak için kritiktir:
Ana Fikir (Temel İddia): Metnin en kapsayıcı özetidir. Metnin neden yazıldığını açıklar.
Çıkarım (Kesin Yargı): Metindeki bir veya birden fazla detaya dayanarak ulaşılan, yeni bir bilgidir (yeni bir ifade biçimi). Sıklıkla metnin sınırlı bir bölümüne odaklanır.
Kontrol Kuralı: Seçtiğiniz çıkarım şıkkı metindeki bilgileri doğrulayabilmeli ancak metnin ana fikri kadar genel olmamalıdır. Eğer seçtiğiniz şık, metindeki tüm detayları özetliyorsa bu bir çıkarım değil, ana fikir şıkkıdır ve soru tipine göre yanlış olabilir.
Sonuç: Kanıta Bağlı Kalmak
Paragraftan çıkarım yapma yeteneği duygusal veya kişisel yorumları dışarıda bırakmayı gerektirir. Sınav ortamında ve eleştirel okumada bir ifadenin doğru olması için tek şart metindeki kanıtlarla desteklenmesi ve metnin dünyasıyla sınırlı kalmasıdır. Kesin yargılara varırken her zaman kanıta bağlı kalmak, doğru sonuca giden en kısa yoldur.
Harekete Geçin: Bugün çözeceğiniz bir paragraf sorusunda her şıkkı "Bu ifadeyi kanıtlayan metindeki cümle hangisi?" diye sorgulayın.
Eğitim Bağlantısı: Ana fikir, yardımcı fikir ve çıkarım/kesin yargı gibi zorlu paragraf soru tiplerine karşı somut, uygulanabilir stratejileri öğrenmek ve okuduğunu anlama performansınızı kalıcı olarak artırmak için, Anlamın Mimarisi: Paragraf ve Okuduğunu Anlama eğitimimize hemen kaydolun ve stratejik okumanın inceliklerini keşfedin!
Şu sayfadan eğitim için indirimli bağlantıya ulaşabilirsiniz:
Yorumlar