Bağlamdan Kelime Anlamı Çıkarma
- Yıldırım Abdullah Dönmez
- 9 Kas
- 2 dakikada okunur
Güncelleme tarihi: 20 Kas
Bağlamdan Kelime Anlamı Çıkarma: Bilinmeyen Kelimelerle Başa Çıkma Sanatı
Okuma sırasında bilinmeyen bir kelimeyle karşılaştığınızda ne yaparsınız? Çoğu kişi ya okumayı durdurup sözlüğe bakar ya da kelimeyi tamamen görmezden gelip metne devam eder. Sözlüğe bakmak zaman kaybettirir (zihinsel yorgunluğa sebep olur), görmezden gelmek ise anlama boşlukları yaratır (16. yazımızdaki konu).
Oysa tecrübeli ve aktif okuyucular metnin bağlamını kullanarak kelimenin anlamını hızla tahmin etme sanatını öğrenmişlerdir. Bağlamdan kelime anlamı çıkarma, kelimeyi çevreleyen cümlelerin ve fikirlerin sunduğu ipuçlarını mantıksal olarak birleştirerek kelimenin anlamını bulma becerisidir. Bu beceri, okuma hızınızı ve okuduğunu anlama derinliğinizi aynı anda artırır.
Bu yazıda, bilinmeyen kelimelerin anlamını bir dedektif gibi nasıl tespit edeceğinizi gösteren üç temel bağlam ipucunu öğreneceksiniz.
1. Tanım ve Açıklama İpuçları (Doğrudan Verilen Anlamlar)
Yazarlar, bazen okuyucunun zorlanmaması için bilinmeyen kelimelerin tanımını hemen ardından verirler. Bu, en kolay tespit edilen bağlam ipucudur.
Eş Anlamlı ve Açıklayıcı İfadeler: Kelimenin hemen yanında veya kısa bir ara ile eş anlamlısı, zıt anlamlısı veya tanımı sunulabilir. Genellikle iki virgül (,) veya kısa çizgi (-) arasına yerleştirilen bu ifadeler kelimenin anlamını doğrudan verir.
Örnek İpucu Kelimeler: "yani," "bir diğer deyişle," "şöyle ki," "demek ki," "bu durum..."
Yapısal İpuçları: Kelimenin kökünü (ön ek/son ek) bilmek de bazen anlamı çözmeye yardımcı olur. Örneğin, "-siz," "-sız" eklerinin bir yokluk ifade ettiğini bilmek gibi.
2. Örnekleme ve İlişki İpuçları (Dolaylı Destek)
Yazar, kelimenin tanımını vermese bile kelimenin ne anlama geldiğini gösteren somut örnekler sunabilir.
Örnekleme Bağlaçları: "Örneğin," "gibi," "bunun kanıtı olarak" gibi ifadelerin ardından gelen örnekler, bilinmeyen kelimenin işlevini veya türünü ortaya çıkarır.
Sebep-Sonuç İlişkisi: Kelimenin yer aldığı cümledeki sebep-sonuç ilişkisini inceleyin.
Örnek: "Hava kasvetliydi, bu yüzden tüm gün dışarı çıkmaktan kaçındık." (Çıkarım: Dışarı çıkılmıyorsa kasvetli kelimesi olumsuz bir durumu—karanlık, iç karartıcı—ifade etmelidir.)
3. Zıtlık ve Karşılaştırma İpuçları (Eleme Tekniği)
Bilinmeyen bir kelime genellikle metindeki bilinen bir kelimenin zıttı olarak konumlandırılabilir.
Karşılaştırma Bağlaçları: "Ama," "ancak," "oysa," "fakat," "buna rağmen" gibi zıtlık bağlaçlarını arayın. Bu bağlaçlar, bilinmeyen kelimenin bilinen diğer kelimeyle çeliştiğini gösterir.
Örnek: "Konuşmacı her zaman ihtiyatlı davranırdı, oysa ortağı tam tersine her zaman aceleciydi." (Çıkarım: "Aceleci" kelimesinin zıttı olduğuna göre, "ihtiyatlı" kelimesi "temkinli" veya "dikkatli" anlamına gelmelidir.)
Ton Analizi: Kelimenin geçtiği paragrafın genel tonu (olumlu mu, olumsuz mu?) da anlam hakkında ipucu verir. Bir paragraf sürekli olumlu bir konudan bahsediyorsa bilinmeyen kelimenin de büyük ihtimalle olumlu bir çağrışımı vardır.
Sonuç: Kendi Sözlüğünüzü Oluşturun
Bağlamdan anlam çıkarma, okuma sürecini bir bulmaca çözmeye dönüştürür. Bu teknikleri kullanarak sözlüğe bağımlı olmaktan kurtulur, okuma akıcılığınızı korur ve kelimeleri pasif ezberlemek yerine aktif ve kalıcı bir şekilde öğrenirsiniz. Kendi zihinsel sözlüğünüzü sürekli olarak bu tekniklerle besleyin.
Harekete Geçin: Bugün okuduğunuz bir metinde, anlamını bilmediğiniz bir kelimeyi sözlüğe bakmadan önce metindeki 3 ipucunu (tanım, örnek, zıtlık) kullanarak tahmin etmeye çalışın.
Eğitim Bağlantısı: Kelime dağarcığını bağlamsal öğrenme teknikleriyle güçlendirmenin yanı sıra zihinsel altyapınızı güçlendiren, mantık hatalarını öğreten ve tüm paragraf soru tiplerine karşı stratejik yaklaşımlar sunan Anlamın Mimarisi: Paragraf ve Okuduğunu Anlama eğitimimize hemen kaydolun!
Şu sayfadan eğitim için indirimli bağlantıya ulaşabilirsiniz:
Yorumlar